Οι ωφέλιμες ξένες επενδύσεις προωθούν τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της χώρας υποδοχής, δηλώνει στο Forbes o Γιάννης Μισιρλής, αναπληρωτής πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών και διευθυντής της Imperio, τονίζοντας παράλληλα ότι το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων (CIP) θεωρείται ως ένα από τα πλέον επιτυχημένα στην Ευρώπη και έχει άμεσα θετικό αντίκτυπο στην αγορά ακινήτων.
Χαρακτηρίζει απολύτως αβάσιμες τις προσπάθειες στοχοποίησης της Κύπρου για το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων και υπογραμμίζει ότι οι συστάσεις που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα από την Κομισιόν, δεν πρέπει να ανησυχούν τους επενδυτές.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Forbes, εξέφρασε την αισιοδοξία του για τις πωλήσεις ακινήτων, για τις οποίες προβλέπει ότι θα κινηθούν στο ίδιο πολύ καλό επίπεδο του 2018 και φέτος. Όμως, προσθέτει ότι υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος για να επιτευχθούν οι υψηλές πωλήσεις παλαιότερων ετών.
Αναφέρεται επίσης στα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα των ψηλών κτηρίων, τα οποία δημιουργούν σημαντική και βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα στη χώρα και εξηγεί πώς ο περιορισμένος κρατικός παρεμβατισμός θα βοηθήσει στη δημιουργία προσιτών κατοικιών με μειωμένο ενοίκιο.
Πώς πιστεύετε ότι θα κινηθεί η αγορά των ακινήτων φέτος; Από πλευράς πωλήσεων και τιμών.
Αδιαμφισβήτητα η χρονιά που μας πέρασε ήταν μια από τις καλύτερες των τελευταίων ετών για την αγορά ακινήτων, καταγράφοντας άνοδο σε όλους τους δείκτες και αποδεικνύοντας τη σταθερή αύξηση της ζήτησης για τα ακίνητα στην Κύπρο. Το 2018, τα πωλητήρια έγγραφα που κατατέθηκαν στο Κτηματολόγιο ανέβηκαν στο ψηλότερο σημείο από το 2008 κλείνοντας τη χρονιά με άνοδο για πέμπτο συνεχές έτος. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε διάστημα τεσσάρων ετών, μετά το αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης του 2013, οι συναλλαγές στα ακίνητα κατέγραψαν εντυπωσιακή αύξηση σε ποσοστό 132%, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή ανάπτυξης για την αγορά.
Πιστεύετε πως ο τομέας έχει εισέλθει σε μία πορεία σταθεροποίησης;
Παρακολουθώντας ιστορικά τις πωλήσεις ακινήτων που καταγράφηκαν τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο αλλά και τους υπόλοιπους δείκτες της αγοράς και της οικονομίας, μπορεί κάποιος να καταλήξει σε ένα ασφαλές συμπέρασμα ότι ο τομέας έχει εισέλθει σε μια πορεία σταθεροποίησης, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια με πιο εντατικούς ρυθμούς, αρκεί να μην προκύψουν άλλα εξωγενή απρόοπτα προβλήματα. Η αύξηση κατά 6% στις πωλήσεις και ακολούθως η υγιής αύξηση των τιμών κατά 5%, η έλλειψη χρέους από την αγορά και η έλλειψη αποθέματος καταδεικνύουν το γεγονός ότι η κυπριακή αγορά ακινήτων βρίσκεται επί του παρόντος σε πολύ σταθερά και υγιή θεμέλια.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι παρά τη σημαντική αύξηση στις πωλήσεις, εντούτοις υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος για να φτάσουμε στα κανονικά επίπεδα δραστηριότητας που η κυπριακή αγορά κατέγραφε την περίοδο 1999-2005, με 12.000-15.000 συναλλαγές ετησίως.
Ξένες επενδύσεις σε ακίνητα. Πόσο ωφέλιμες είναι για την οικονομία μίας χώρας;
Η ροή ξένων επενδύσεων σε μια χώρα είναι ένα θέμα που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών οικονομολόγων. Οι επενδύσεις αυτές μπορούν να πάρουν πολλές μορφές από τις οποίες εξαρτάται και το αντίκτυπο που έχουν για την οικονομία της εκάστοτε χώρας. Οπότε θα έλεγα ότι οι ωφέλιμες επενδύσεις είναι αυτές που προωθούν τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της χώρας υποδοχής και την ανάπτυξή της, προωθούν την παραγωγικότητα, την μεταφορά τεχνολογίας, την εισαγωγή νέων διεργασιών και το άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας.
Ρωσικές εταιρείες φαίνεται πως μεταφέρουν την έδρα τους από την Κύπρο σε άλλους προορισμούς. Αυτές οι εξελίξεις μπορεί να επηρεάσουν και τον τομέα των ακινήτων;
Είναι γεγονός ότι οι συνεχιζόμενες κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Ρωσία αλλά και οι προσπάθειες της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για περιορισμό των επιχειρήσεων χωρίς φυσική παρουσία και πραγματική δραστηριότητα («Shell» Companies), οδήγησαν πολλές ρωσικές εταιρείες να μεταφέρουν την έδρα τους από την Κύπρο σε άλλους προορισμούς. Αυτό όμως δεν είναι κάτι που αναμένω να επηρεάσει άμεσα την αγορά ακινήτων. Το φορολογικό καθεστώς και η σταθερότητα του φορολογικού συστήματος θα συνεχίσουν να αποτελούν κύριο λόγο για ρωσικές εταιρείες να παραμείνουν στην Κύπρο. Επιπλέον οι μακροχρόνιοι πολιτισμικοί και ιστορικοί δεσμοί των δύο χωρών, είναι αρκετά ισχυροί για να υπερβούν τις όποιες δυσκολίες παρουσιάζονται και ικανοί να δημιουργήσουν λαμπρές προοπτικές για περαιτέρω συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών.
Αβάσιμες οι κατηγορίες
Το τελευταίο διάστημα έρχονται πολύ αυστηρές συστάσεις για το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων από την Ε.Ε, ενώ προόσφατα προέκυψαν και κάποιες τροποποιήσεις. Αυτό φοβίζει τους επενδυτές; Πώς διαφοροποιεί την αγορά;
Καταρχάς, χωρίς αμφιβολία το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων (CIP) θεωρείται ως ένα από τα πλέον επιτυχημένα στην Ευρώπη, το οποίο έχει άμεσα θετικό αντίκτυπο στην αγορά ακινήτων αλλά και στην οικονομία γενικότερα. Οι συστάσεις που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα από την Κομισιόν, δεν πρέπει να ανησυχούν τους επενδυτές, καθότι η Κύπρος είναι σε μόνιμη επαφή με τις επιτροπές της Ε.Ε για υιοθέτηση των βέλτιστων πρακτικών που θα διασφαλίσουν την ομαλή συνέχιση του προγράμματος. Οι προσπάθειες στοχοποίησης της Κύπρου για το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων είναι απολύτως αβάσιμες, καθότι η Κύπρος τα τελευταία χρόνια έχει μέσω του προγράμματος και αυτόβουλα υιοθετήσει αυστηρούς ελέγχους όσον αφορά την πρόληψη των συναλλαγών στις οποίες μπορεί να ενέχονται παράνομες δραστηριότητες είτε για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος είτε για φοροδιαφυγή.
Πιστεύετε ότι τα νέα μέτρα που τέθηκαν σε εφαρμογή είναι προς την σωστή κατεύθυνση για να προστατευτούν τόσο οι επενδύσεις –κυρίως στον τομέα των ακινήτων- στη χώρα, όσο και το όνομα της Κύπρου;
Το CIP δεν είναι κάτι που επινοήθηκε στην Κύπρο. Χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ έχουν προσφέρει τέτοια προγράμματα εδώ και δεκαετίες. Είναι κίνητρο για διάφορους επενδυτές να μεταναστεύσουν, να εξερευνήσουν νέα μέρη του κόσμου και να εμπλουτίσουν τον τοπικό πολιτισμό. Δεν πιστεύω ότι τα προγράμματα αυτά πρέπει να καταργηθούν ή να τροποποιηθούν με οποιονδήποτε τρόπο. Η Κύπρος ήταν πάντα ανοικτή στους επισκέπτες και πρέπει να συνεχίσουμε να καλωσορίζουμε ξένους επενδυτές που θέλουν να μεταφέρουν μέρος του πλούτου τους στην Κύπρο.
Όπως έχω αναφέρει και παραπάνω, η διάσταση που έχει δοθεί στην πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν δεν παρουσιάζει μια δίκαιη εικόνα για την Κύπρο η οποία λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του προγράμματος σε πλήρη συνάρτηση με τις υποδείξεις της ΕΕ.
Τι μπορεί να «διδάξει» η Λεμεσός στις άλλες επαρχίες όσον αφορά στην ανάπτυξη και επένδυση των ακινήτων; Πού υστερεί η συμπρωτεύουσα και πού υπερτερούν οι υπόλοιπες επαρχίες;
Κατά γενική ομολογία η Λεμεσός τα τελευταία χρόνια έχει καταφέρει μέσα από μια σειρά έργων, που καταγράφονται σαν αποτέλεσμα δημόσιας και ιδιωτικής πρωτοβουλίας να εκσυγχρονιστεί σε μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή πόλη, δημιουργώντας συνθήκες διατήρησης και ανάπτυξής της ως ευρωπαϊκό οικονομικό και ναυτιλιακό κέντρο. Η ανάπλαση του παραλιακού μετώπου, η διαμόρφωση του αστικού κέντρου, η ανάπτυξη σύγχρονων εμβληματικών κτιρίων, η δημιουργία της καινούργιας μαρίνας, καθώς και η φιλοξενία του επερχόμενου τουριστικού θερέτρου καζίνο κάνουν τη Λεμεσό να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες επαρχίες, κάτι το οποίο καταγράφεται και στις ετήσιες πωλήσεις ακινήτων.
Παρόλα αυτά υπάρχει ακόμη δρόμος για περαιτέρω εκσυγχρονισμό της Λεμεσού για να μπορεί να συγκρίνεται επάξια, με μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Ένα βασικό πρόβλημα το οποίο εντοπίζεται είναι αυτό των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, το οποίο αποτυπώνεται σε μεγάλο βαθμό και στο Σχέδιο Αστικής Βιώσιμης Κινητικότητας, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη. Σύμφωνα με την έκθεση συμπερασμάτων, το σύστημα μεταφορών της πόλης βρίσκεται σε ανισορροπία, με το αυτοκίνητο να υπερισχύει εις βάρος όλων των άλλων μέσων που είναι φιλικότερα στο περιβάλλον, προκαλώντας τεράστιες καθυστερήσεις, κόστος και δυστυχήματα. Αναμφίβολα λοιπόν χρειάζονται άμεσα μέτρα και λύσεις, ούτως ώστε η πόλη να καταστεί βιώσιμη για τους κατοίκους της και για τους ξένους επισκέπτες.
Σε πρόσφατο άρθρό σας κάνατε λόγο για «περιορισμένο κρατικό παρεμβατισμό» στο θέμα των ακινήτων. Πώς θα μπορούσε να βοηθήσει πρακτικά το κράτος στο ζήτημα των υψηλών ενοικίων;
Στο άρθρο στο οποίο αναφέρεστε έχω αναλύσει τους νόμους της ελεύθερης αγοράς, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο πρόβλημα που παρατηρείται στην Κύπρο και ιδιαίτερα στη Λεμεσό λόγω των υψηλών ενοικίων. Όπως έχω αναφέρει το πρόβλημα αυτό παρατηρείται λόγω του ότι η αυξημένη ζήτηση κατοικιών προς ενοικίαση δεν είναι ανάλογη της προσφοράς (κυρίως λόγω της στασιμότητας της κατασκευαστικής δραστηριότητας κατά τα έτη 2012-2015). Όπως είδαμε και στη Λεμεσό, όταν η ζήτηση είναι υψηλότερη από την προσφορά, οι τιμές αυξάνονται. Εδώ είναι λοιπόν που απαιτείται ο περιορισμένος κρατικός παρεμβατισμός που θα βοηθήσει στην δημιουργία προσιτών κατοικιών με μειωμένο ενοίκιο («Affordable Housing») για αυτούς τους οποίους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα αυξημένα ενοίκια της αγοράς.
Ψηλά κτήρια. Ακούγονται πολλές φωνές εναντίον, όμως τι σημαίνουν για την οικονομία της χώρας;
Είναι γεγονός ότι εδώ και καιρό καταγράφονται μερικές αντιδράσεις και ανησυχίες για τα ψηλά κτήρια και ιδιαιτέρως στη Λεμεσό. Καταρχάς πριν αναφερθώ στην επίδρασή τους στην οικονομία, θα ήθελα να αναφερθώ στα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα της πολιτικής των ψηλών κτηρίων για τους χώρους στους οποίους εφαρμόζεται. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με σωστό πολεοδομικό σχεδιασμό τα ψηλά κτήρια μπορούν να αποτελέσουν ένα ισχυρό εργαλείο αστικής ανάπτυξης και ανάπλασης. Η βασική αρχή της θεωρίας των ψηλών κτηρίων είναι ότι αυξάνεται το ύψος, χωρίς να αυξάνεται ο συντελεστής δόμησης, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται ο όγκος και η κάλυψη. Αυτό επιτρέπει τη δημιουργία χώρων και πλατειών, ενώ παράλληλα επιλύει το διαχρονικό πρόβλημα των πόλεων που σχετίζεται με την έλλειψη χώρων στάθμευσης.
Σε σχέση με τους προβληματισμούς που αφορούν την οικονομία, αναμφίβολα τα ψηλά κτήρια δημιουργούν σημαντική και βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα σε σχέση τόσο με την κατασκευή όσο και με την πώλησή τους (μείωση ανεργίας, προσέλκυση κεφαλαίων μέσω επενδύσεων κ.τλ.). Πέραν όμως των άμεσων ωφελημάτων θα έλεγα ότι και ως σύμβολο από μόνο του ένα ψηλό κτήριο λόγο του μεγέθους και του προφίλ του, εκφράζει μεγάλη οικονομική δύναμη και ανάπτυξη που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την οργάνωση, τη συμπεριφορά και την όψη του αστικού τοπίου κάτι που αδιαμφησβήτητα αρμόζει σε μία σύγχρονη πόλη όπως η Λεμεσός.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ στην παραφιλολογία που επικρατεί για δήθεν εξάρτηση της αγοράς ακινήτων από τις πωλήσεις πολυτελών διαμερισμάτων σε τέτοιου είδους αναπτύξεις. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της KPMG «Real Estate Insights» (που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα), για το 2018 ο αριθμός συναλλαγών για ακίνητα άνω του 1 εκατομμυρίου ανήλθε γύρω στα 500, ενώ ο συνολικός αριθμός συναλλαγών την ίδια περίοδο ήταν 9,242. Αυτό υποδηλώνει ότι μόλις το 5,5% επί των συνολικών πωλήσεων σχετίζεται με πωλήσεις ψηλών κτηρίων.
Για την ανέγερση και απόκτηση ακινήτων απαιτείται η συνεργασία με τράπεζες, όπως έχετε δηλώσει στο παρελθόν. Όμως, με τον μεγάλο αριθμό ΜΕΔ και τις τράπεζες να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικές για παραχώρηση νέων δανείων, πώς συνεχίζεται αυτή η συνεργασία;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάπτυξη του κλάδου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δυνατότητα των τραπεζών να παρέχουν νέες δανειοδοτήσεις, ιδιαίτερα στον στεγαστικό τομέα, παρόλο που αναγνωρίζεται ότι οι παροχές δανείων γίνονται με πιο αυστηρά και ορθά κριτήρια σε σχέση με το παρελθόν.
Δεν μπορούμε όμως να παραβλέψουμε την πρόοδο που καταγράφηκε στη μείωση του ποσοστού των ΜΕΔ, κυρίως λόγω των εκτεταμένων μέτρων που έχουν υιοθετηθεί από τον τραπεζικό τομέα και το κράτος. Λόγω ακριβώς αυτής της προόδου, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη σθεναρή οικονομική δραστηριότητα, την αύξηση στους μισθούς, την προσφορά νέου δανεισμού αλλά και των χαμηλών επιτοκίων, βλέπουμε να παρατηρείται αύξηση στη ζήτηση δανείων, τόσο από επιχειρήσεις όσο και από νοικοκυριά.
Η χρονιά του The Icon
Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι εργασίες της εταιρείας για το The Icon και τι μπορούμε να αναμένουμε το 2019 από την Imperio;
Στην Imperio βλέπουμε με ιδιαίτερη αισιοδοξία τη φετινή χρονιά. Προσβλέπουμε με ανυπομονησία την πρόοδο των εργασιών στο The Icon, οι οποίες προχωρούν εντατικά. Παρόλο που η παράδοση του The Icon είναι προγραμματισμένη για το 2020, η φετινή χρονιά θα το δει να κυριαρχεί στον ουρανό με την ολοκλήρωση του σκελετού του κτηρίου. Πέραν του The Icon, προσβλέπουμε στην ολοκλήρωση άλλων μικρότερων έργων, αλλά και στην εισαγωγή νέων αναπτύξεων που θα απευθύνονται τόσο στην ξένη όσο και στην τοπική αγορά.
Η σχέση με τον Πρόεδρο
Επειδή ακούγονται διάφορα, πιστεύετε πως η συγγενική σας σχέση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας συνέβαλε στην ανάπτυξη που παρουσιάζει η Imperio τα τελευταία χρόνια;
Συνέβαλε πολύ λίγο έως καθόλου. Στον ανταγωνιστικό τομέα των ακινήτων, ο επιχειρηματίας πρέπει να είναι διορατικός, να αναγνωρίζει διεθνείς τάσεις (και τις εφαρμογές τους στη ντόπια αγορά), να παίρνει ρίσκα ξέροντας πάντα τις δυνατότητές του, να προσφέρει νέα και καινοτόμα προϊόντα στην αγορά και πάντα μα πάντα, να πράττει αυτό ακριβώς που υπόσχεται. Εμείς στην Imperio, κάνουμε ακριβώς αυτά, παραδίδουμε ό,τι ακριβώς υποσχόμαστε και παρέχουμε υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Ταυτόχρονα, ενθαρρύνουμε οποιοδήποτε καινούργιο αγοραστή να ρωτήσει συμβούλους και συνεργάτες για τη φήμη της εταιρείας μας και την ποιότητα των ακινήτων μας πρωτού αγοράσει από εμάς. Γιατί ουδέν κρυφό υπό τον ήλιο.
